İngilizce
2023 YILI ÇAY SEKTÖRÜ RAPORU
2023 ÇAY SEKTÖRÜ RAPORU
DÜNYA ÇAY SEKTÖRÜ
Giderek daha canlı ve çeşitli hale gelen içecek dünyasında, küresel çay pazarı, ortaya konulan yeni politikalar ve farklı pazarlama teknikleri kullanarak üzerinde oluşan ilgiyi artırmaya devam ediyor. Sağlık ve zindelik ile eşanlamlı bir ürün olan çay, gelişen tüketici talepleri ve teknolojik gelişmelerin etkisiyle yenilikçi ve farklı ürün çeşitlerinin ortaya çıkmasıyla sektör büyümesini 2023 yılında da sürdürmüştür.
Küresel çay pazarının, % 5 yıllık büyüme oranıyla 2022'de 50,1 milyar dolardan 2023'te 53,5 milyar dolara çıkacağı öngörülmektedir. Rusya-Ukrayna savaşı ve COVID-19 salgını küresel pazarda ekonomik toparlanma şansını sekteye uğrattı. Bu iki ülke arasındaki savaş, birçok ülkeye ekonomik yaptırımlar ve emtia fiyatlarında artışlar ve tedarik zinciri kesintilerine yol açarak mal ve hizmetlerde enflasyona sebep oldu ve dünya çapında birçok pazarı olumsuz etkiledi.
ÇAY FİYATLARI 2023 YILINDA DALGALI BİR SEYİR İZLEDİ
1- İklimsel Koşullar
Çay üreten ülkelerin çoğu, Pasifik Okyanusu’ndan gelen güçlü tayfunların
etkisi altında kalmıştır. Hava koşullarının çay kalitesini, üretimini ve fiyatlarını büyük ölçüde etkilediği bilinmektedir. Bu sebeple 2023 yılında iklimsel koşullara bağlı olan büyük bir dalgalanma yaşandığını söyleyebiliriz.
2- Pazarlama teknikleri
Özel buzlu çayların piyasaya sürülmesi, son yıllarda popülerlik kazanan önemli bir trenddir. Çay pazarında faaliyet gösteren büyük şirketler, pazardaki konumlarını güçlendirmek için özel buzlu çaylarını piyasaya sürüyor ve büyümelerini bu yöndeki ciroları ile sağlamaya çalışıyorlar.
3- Yeni sermaye girişleri
Global Çay sektöründe satın almalar çoğalmıştır. Temmuz 2022'de, Lüksemburg merkezli bir özel sermaye şirketi olan CVC Capital Partners ve yatırım danışmanlığı, Unilever'in çay işletmesi Hollanda merkezli Ekaterra'yı 4,5 milyar euro (4,8 milyar dolar) karşılığında satın almıştır. Bu denli büyük sermaye girişleri sektörde yeni heyecanlara sebep olmaktadır.
TÜRK ÇAY SEKTÖRÜNÜN 2023 YILI PERFORMANSI YÜKSEK OLDU
Kayıtlı çay alanlarımız esas alındığında Doğu Karadeniz Bölgesi’nde 791.300 dekar alanda yaklaşık 205.100 üretici çay tarımı yapmaktadır denilebilir.
Kayıtsız çay alanlarımızı tahmin ederek bu rakamı güncellemek istediğimizde ise, çay alanlarımızın 1.000.000 dekarın üzerinde olduğunu ve bu büyüme hızı ile 2030 yılına kadar 1.500.000 dekara dayanacağını söyleyebiliriz.
Türk çay sektörü başarılı bir sektördür, altyapısını kurmuş, ihtiyacı olan tüm birimleri tesis etmiştir. Gelinen nokta ise bu birimler arasındaki koordinasyonun sağlanması ve onlardan azami verimin alınması noktasıdır. Bunun için ise piyasanın disipline edilmesi, adil bir rekabet ortamının oluşturulması, sağlık ve hijyen şartlarının iyileştirilmesi ve mal kalitesinin artırılması amacıyla geniş katılımlı bir kanun taslağı hazırlanarak TCBMM ne gönderilmiştir. Kanun taslağı meclisten geçerse sektörde büyük bir değişimin önü açılacaktır diye beklenmektedir.
Türk çay sektörü son yıllarda büyüme hızındaki istikrarı %5 olarak korumuştur. 2023 yılı değerlendirildiğinde başarılı bir yıl geçirildiği, bu heyecanla yeni yatırımların planlandığı ve özellikle enerji alanındaki harcamaları azaltmaya yönelik ilâve adımların atıldığı söylenebilir.
Üretim rakamlarındaki azalma ve yükselme istikrarı iklim şartlarına bağlı olarak farklılık göstermiştir. 2023 yılında 1.355 bin ton yaşçay üretilmiş, bunun764 bin tonu özel sektör tarafından, 591 bin tonu ise Çaykur tarafından satın alınmış ve %19,5 randıman hesabı yapılarak 264 bin ton kuruçay üretildiği hesaplanmıştır.
bin ton
MÜSTAHSİLİN DURUMU
Çay üreticisi 2023 yılında sıkıntısı az, malını satabildiği, parasını alabildiği rahat bir yıl geçirmiştir. Piyasadaki elektrikli makinelerden edinenler kendi çayını toplamayı tercih etmişlerdir. 2017 yılında ortalama yıllık 26000 kişi olan yabancı işçi adedi, 5000 kişiye gerilemiştir. Gürcü işçilerin yerini de kaçak Afgan göçmenler doldurmuştur
Yaş çay fiyatı destekleme dâhil 11 lira 30 kuruş olarak açıklanınca üretici ilk anda memnun kaldı. Mayıs ayında başlayan çay kampanyasında özel sektör satın aldığı yaş çay’ın bedelini büyük oranda peşin olarak ödemiştir. Çay fiyatlarında düşüşler yaşanmayınca Çaykur’un kotasına takılmadan üretici malını istediğine satabilmiştir. Üreticinin keyfini kaçıran konuların başında ise iklime bağlı olarak düşen rekolde miktarları olmuştur. Bazı bahçelerde %40 nispetinde düşüşler yaşandığı söylenmektedir. Çay ağacı kuraklığı sevmeyen ağaçtır. Sıcaklar artınca ve yağmur yağmayınca verimi büyük oranda düşürmektedir.
Diğer bir memnuniyetsizlik alanı ise aşırı yüksek enflâsyon karşısında verilen yaşçay fiyatı nın kısa zaman içinde erimesi ve masrafları karşılayabilecek duruma gerilemesidir.
ÇAY SEKTÖRÜ
Türk çay sektörü günlük 20 bin ton üretim kapasitesi ile yurt içindeki üretimi işleyecek ve tüketim ihtiyacını karşılayabilecek yeterli bir büyüklüğe sahiptir.
SONUÇ;
Türk çay sektörü üretim/Tüketim dengesi uyumlu, ürettiğini kendi ihtiyacı olarak tüketen uluslararası rekabetten etkilenmeyen, satış baskısı yaşamayan istikrarlı bir sektördür. Dışa açılma hedefi vardır ve bu alanlarda inovatif ürünlere yatırım yapmaktadır.
MUSTAFA YILMAZ KAR
ÇAYSİAD
