İngilizce
2014 YILI ÇAYSİAD ÇAY BÖLGESİ İSTİHDAM RAPORU
2015 YILINA GİRERKEN,
2014 YILI ÇAYSİAD ÇAY BÖLGESİ İSTİHDAM RAPORU
Bir milyonun üzerinde insanın geçim kaynağı olan, son derece önemli olmasına rağmen karın doyurmayan, açlık gidermeyen bir ürün olarak çay, sofralarımızda içeceklerimizin en üstünü olma başarısını elinde tutmaya devam ediyor. Yaklaşık 210 bin üreticinin 760 bin dekar çaylık alanda sadece bölgenin insanına değil, toplam çay cirosunun yaklaşık %20 lik bölümünü de Gürcistan a aktararak Gürcistan ekonomisine de katkıda bulunuyor. Gürcü işçiler, ülkemizde mevcut yasalara rağmen bölgede çay toplama faaliyetinde en etkin aktördürler. Sabahleyin ülkemizde iş başı yaparak akşamleyin evlerine dönebiliyorlar. Çaykur bile alım yerlerinde çay yükleme işini taşeronlara vermiş olsa da, taşeronlar zaman, zaman bu işçilerden faydalanabiliyor. Bu da yıl bazında yaklaşık 125 milyon Dolar para transferi anlamına geliyor. Bu Gürcistan ekonomisi için iyi bir rakamdır.
Bölge ‘eksi istihdam’ yaratan bir piyasaya dönüşmüştür. Çünkü piyasanın en önemli aktörü Yabancı işçilerdir. Onların kabul ettiği şartlar ülkemiz insanının kazanılmış haklarından vazgeçmesi anlamına geldiğinden, bu işgücü piyasaya nüfus ettikçe bizim insanımız piyasadan çekilmektedir. Bu da eksi istihdamdır. Bunun sebebi verimli işçi verimsizi işinden kovdurur şeklinde izah edilebilir. Buradaki verim kavramı daha zor şartları kabul etmek ve daha fazla iş çıkarmak anlamına gelir.
Piyasanın istihdam tarafını oluşturan çay işçilerini beş ana başlıkta toplayabiliriz.
1-Kendi çayını kendisi toplayanlar;
Çay bahçesi sahibi olup kendi çayını kendisi toplayan kesimdir. Gelirlerinin büyük kısmını çay geliri oluşturur. Bu kesimi büyük çoğunlukla sosyal güvencesi olmayan kadınlar ve gençler oluşturmaktadır. Piyasayı bozmayan ancak bozulan piyasadan en çok etkilenen kesimidirler.
2- Yerli işçiler
Çayı iyi bilen, çayın ekiminden toplanmasına kadar her safhasında görev alan işçilerdir. Sosyal güvenceleri olmadan ve kayıt dışında çalıştırıldıkları için, yaptıkları işi geçici iş olarak görürler. İncelendiğinde, ‘daimi bir iş arayan işsiz’ görünümü arz ettikleri anlaşılır. Oysa çay işi için en ideal işçiler bunlardır. Çay işini her yıl yaptıkları halde bu işe daimi iş gözüyle bakmazlar.
2- Yarılıkçılar
Çay bahçesi sahibi olmayan, çay toplama işini çay bahçesi sahibi adına yapan ve gelirden anlaştıkları oran üzerinden pay alan kesimdir. Büyük çoğunlukla diğer illerden gelen, çay bilgisi olmayan kişilerdir. Çayın teknik anlamda bakımının yapılması, gübrelenmesi, usulünce toplanması gibi bilgileri yoktur. Bir kısmı çay bahçesi sahiplerinin tahsis ettiği evlerde devamlı şekilde ikamet ederek müstahsillerin arazi bakımını yaparlar. Çoğunluk ise sezon bitince kendi evlerine döner. Bu kesimde kayıt dışında çalışır ve sosyal güvenceye sahip değildir.
3- Diğer şehirlerden gelen yerli işçiler,
Sosyal güvenceleri olmayan çoğunlukla zor şartlarda ikamet eden ve yalnızca çay toplamak amacı ile bölgeye gelen yerli işçilerdir. Çay dönemi sonunda evlerine dönerler. Yabancı işçilerin piyasada etkinliğinin artması sebebiyle her geçen gün sayıları azalmıştır. İyi koşullarda ikametlerinin sağlanması ve ailece gelmelerinin temin edilmesi durumunda yabancı işçilerin yerine ikame edilecek kesimi oluştururlar.
4- Yabancı işçiler.
Yabancı ülkelerden, büyük bir çoğunlukla Gürcistan dan gelen ve yasal olmayan yollarla, kayıt dışı istihdam edilen işçilerdir. Her geçen gün hem sayıları ve hem de etkinlikleri artmaktadır. Çay taşıma işi dahil olmak üzere çayla ilgili her işte çalıştırılmaktadırlar. Kayıt dışı çalışan ve 2013 yılında 16 bin, 2014 yılında 12 bin kişi olduğu tahmin edilen bu kesimin yıllık maliyeti yaklaşık 125 milyon Dolardır. İkametlerinin sağlandığı koşullar ülkemiz standartlarına uymayan, sağlıksız koşullardır.
Ülkemize gelerek çay işinde çalışan, bu sayede çay işini öğrenen işçiler bugün, Gürcistan Çay sanayisini canlandırmayı başarmaktadırlar. Bu da gelecekte kaçak çay girdisinin bu ülkeden olacağının ayak seslerini oluşturuyor.
Yabancı işçilerin bölgeye gelerek bize verdiği rahatlıktan çok daha büyük bir rahatsızlık ile, bölgeye gelmemeleri durumunda karşılaşacağımız muhakkaktır. Bu sebeple bölgede yerli işgücü istihdamını mutlaka teşvik etmemiz ve başarmamız gerekmektedir.
Çay bölgesinde çay toplayan yörenin gençleri ve bayanları, sosyal güvenceleri olmadan çalıştırıldığı ve istikrarlı bir meslek algısı oluşturulamadığı için yaptıkları işi her yıl yapmış olmalarına rağmen, güvenilir iş olarak görmemektedirler. Bu eksiklik devlet destekli projelerle meslek algısı oluşturularak giderilebilir.
Yabancı işçilerin son zamanlarda yarıcı sıfatı ile çay alanlarında yer tutmağa başlamaları, çay sanayiinde istikrarın bozulmasını, çayın bu kesim tarafından, yalnızca kar amaçlı toplanması sebebiyle veriminin düşmesini, aromanın bozulmasını gündeme getirmiştir. Aynı zamanda kilo ile çay toplamayı tercih etmeye başlamaları sebebiyle de, çay ağaçları tahrip olma tehdidiyle karşı karşıya kalmıştır.
Toplanan çay yapraklarını, kantar başı peşin para uygulaması sayesinde özel sektöre kayıt dışında satabilme imkanı 2014 yılında mümkün hale gelmiştir.
Bölge halkı bu tablodan memnun değildir.
Çayımızın geleceği üzerinde bir tehdit olarak, kontrolsüz bir şekilde büyümekte olan bu sorun, yarınlarda bizi pişmanlık duygusu ile karşı karşıya bırakacaktır. En büyük pişmanlık kolay yolu seçen müstahsilde olacaktır desek de, bölgede kontrol dışı gelişen olaylarda kayıtsız kaldığı için devlet de bu pişmanlıktan pay alacaktır.
ÇAYSİAD
ÇAY SANAYİCİSİ İŞ ADAMLARI DERNEĞİ
